مسئولیت پزشکی به معنای پاسخگو بودن پزشک در قبال خساراتی است که به بیمار در طی مراحل درمان وارد میشود و این خسارات، ناشی از انجام وظایف پزشکی است.
البته زمانی که پزشک با رعایت همه موازین فنی و بدون تقصیر با کسب رضایت بیمار، عمل جراحی مشروع و قانونی را نسبت به وی انجام دهد، قابل مجازات نیست و مسئولیتی از جهت پرداخت دیه نیز بر عهده ندارد. به عبارت دیگر، پایه و اساس مسئولیت کیفری در جرایم پزشکی، ارتکاب قصور و تقصیر است. قصور عبارت از این است که شخص نسبت به موضوعی جاهل بوده یا اینکه دچار جهل مرکب شده باشد؛ یعنی فکر کند مطلبی را میداند؛ در صورتی که آن مطلب را در واقع نمیداند.
این موضوع در حالی است که تقصیرکار شخصی است که میداند از موضوعی بیاطلاع است؛ اما عمدا و بدون تلاش و در جهت کسب اطلاع، به آن عمل میکند. مطابق تبصره ذیل ماده 145 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392، تقصیر اعم از بیاحتیاطی و بیمبالاتی است. مسامحه، غفلت، عدم مهارت و عدم رعایت نظامات و مانند آنها از مصادیق تقصیر محسوب میشوند.
بی مبالاتی عبارت از آن است که پزشک احتمال و پیشبینی ورود ضرر را از عمل و اقدام خود دارد اما به این احتمال توجهی نمیکند و در نهایت باعث ضرر و خسارت جانی میشود؛ مانند آنکه پزشک، دستور تزریق دارویی به بیمار را میدهد که به آن حساسیت دارد و در نهایت، بیمار پس از تزریق دارو به دلیل شوک فوت کند یا دچار آسیب مغزی شود.
مستند به ماده 495 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392، هرگاه پزشک در معالجاتی که انجام میدهد، موجب تلف یا صدمه بدنی شود، ضامن بوده و باید از عهده دیه و خسارات وارده به بیمار برآید.